Ο Άγιος Νικόλαος από νωρίς αφιερώθηκε στον θεό και μετά την επίσκεψή του στα Ιεροσόλυμα για να προσκυνήσει τον Πανάγιο Τάφο και τον Τίμιο Σταυρό ήξερε πως θα αφιέρωνε τη ζωή του. Όταν επέστρεψε στην πατρίδα του χειροτονήθηκε ιερέας. Ο ασκητικός βίος ήταν η πρώτη του επιλογή. Έγινε ηγούμενος στη Μονή Σιών στα Μύρα της Λυκίας. Μετά την αποβίωση του τότε αρχιεπισκόπου Μύρων οι επίσκοποι σαν από θεού, τον επέλεξαν και τον αγόρευσαν Αρχιεπίσκοπο.
Κατά την θητεία του και προικισμένος με υψηλές χριστιανικές αρχές ανέπτυξε αξιοθαύμαστη δράση και προστάτευσε, απόρους,διωκόμενους από τους ρωμαίους, εξοριζόμενους και αναξιοπαθούντες. Εμψύχωνε τους δικούς του με θάρρος και ζωτικότητα και η δράση του αυτή είχε σαν αποτέλεσμα και ο ίδιος να συλληφθεί από τους Ρωμαίους και να φυλακιστεί. Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια και έμεινε πολύ καιρό σε φυλακές. Αυτό κλόνισε την υγεία του και μια έρευνα που έγινε από την καθολική εκκλησία το 1953 απέδειξε ότι έπασχε από αθρίτιδα αποτέλεσμα των υγρών φυλακών και των βασανιστηρίων που υπέστη. Με την άνοδο στον Ρωμαικό θρόνο του Μ. Κωσταντίνου απελευθερώθηκαν όλοι οι Χριστιανοί και ο Άγιος Νικόλαος, που ανέλαβε με περισσότερη ζέση το θεάρεστο έργο του. Επανήλθε και στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.
Η παράδοση μας λέει ότι ήταν προικισμένος και με το χάρισμα της θαυματουργίας. Έσωσε πολλούς ανθρώπους όταν ήταν εν ζωή αλλά και μετά τον θάνατό του.
Αναφέρονται πολλά θαύματα που τα αποδίδουν στον Άγιο Νικόλαο όπως η απελευθέρωση των τριών στρατηλατών.
Πήρες μέρος στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο που έγινε στη Νίκαια στης Βιθυνίας κατά του Αρείου. Εκεί σε μιά εκρήξη τον εχαστούκισε και ο Μ. Κωσταντίνος τον φυλάκισε. Όταν επέστρεψε από την Σύνοδο συνέχισε το θεάρεστο έργο του μέχρι τα βαθιά του γεράματα.
Ο Άγιος Νικόλαος κοιμήθηκε ειρηνικά στις 6 Δεκεμβρίου του 343. Από τα οστά του ανέβλυζε μύρο και για αυτό ονομάστηκε Μυριοβλύτης από την εκκλησία μας. Τα λείψανά του διατηρήθηκαν στα Μύρα της Λυκίας μέχρι τον ενδέκατο αιώνα, όπου και αφαιρέθησαν και μεταφέρθηκαν στο Μπάρι της Ιταλίας. Τοποθετήθηκαν στον ναό του Άγίου Στεφάνου. Κατά την τελετή τόση ήταν η ευωδία που πολλοί λιποθυμησαν από την ευωδία του μύρου αυτού.
Στη Δύση τον Άγιο Νικόλαο τον συνδέουν με τον Άγιο Βασίλειο. Αυτός ο συνδιασμός περιέχει στοιχεία από παγανιστικές και προχριστανικές δοξασίες για τον "πατέρα του χιονιού".
Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται ο κατ' εξοχήν προστάτης των Ναυτικών καθώς και του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού και Λιμενικού Σώματος, γιατί στον βίο του αναφέρονται θαύματα που έχουν σχέση με τη θάλασσα.